Όταν η Φωνή Μέσα σου Δεν Είναι η Δική σου

Πολλές φορές ακούμε μέσα μας μια φωνή να μας μιλά. Μπορεί να είναι η φωνή που μας υπαγορεύει πώς «πρέπει» να φερθούμε, τι «πρέπει» να αποφύγουμε, πώς «πρέπει» να παρουσιαστούμε για να είμαστε αποδεκτοί. Αυτή η φωνή γίνεται με τον καιρό οδηγός των πράξεων και κριτής των επιλογών μας, τόσο οικεία που μοιάζει να είναι κομμάτι μας.

Όμως, αν σταθούμε και την αφουγκραστούμε, ίσως ανακαλύψουμε ότι δεν γεννήθηκε από εμάς. Προέρχεται από λόγια που ακούσαμε μικροί, από βλέμματα που μας έκριναν, από προσδοκίες που φόρτωσαν στους ώμους μας πριν μάθουμε να μιλάμε για τις δικές μας ανάγκες.

Στην ψυχολογία, αυτό που βιώνουμε ως «εσωτερική φωνή» σχετίζεται συχνά με την ενδοβολή. Την διαδικασία μέσα από την οποία απορροφούμε και υιοθετούμε στάσεις, συμπεριφορές και κρίσεις από τους γονείς ή άλλα σημαντικά πρόσωπα της παιδικής μας ηλικίας. Με τον καιρό, αυτές οι φωνές γίνονται μέρος του εσωτερικού μας λόγου, χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι κάποτε ήταν εξωτερικές.

Η μελέτη της διαγενεακής μετάδοσης τραύματος έχει δείξει ότι οι εμπειρίες φόβου, απώλειας ή αποτυχίας μπορούν να μεταβιβαστούν από γενιά σε γενιά, όχι μόνο μέσω άμεσης αφήγησης, αλλά και μέσα από ασυνείδητα μοτίβα συμπεριφοράς, συναισθηματικές αντιδράσεις και ακόμη και βιολογικούς μηχανισμούς που επηρεάζουν την έκφραση των γονιδίων. Έτσι, κάποιος μπορεί να φέρει μέσα του την εμπειρία ενός προγόνου που έζησε έντονο τραύμα, αναπαράγοντας τις αντιδράσεις του σαν να ήταν δικές του.

Μια τέτοια φωνή δεν μένει αδρανής στο περιθώριο της σκέψης. Εισχωρεί σε κάθε απόφαση και συναίσθημα. Μπορεί να μας κάνει να διστάζουμε μπροστά σε επιλογές, να αναβάλλουμε κινήσεις που βαθιά μέσα μας θέλουμε να κάνουμε, φοβούμενοι μήπως αποτύχουμε. Στον επαγγελματικό τομέα, αυτή η αμφιβολία μπορεί να οδηγήσει σε συνεχείς αλλαγές κατεύθυνσης, πριν καν δοθεί ο απαραίτητος χρόνος για αποτέλεσμα.

Στις σχέσεις, η ίδια φωνή μπορεί να μας ωθεί να πλησιάζουμε και να απομακρυνόμαστε, σαν να δοκιμάζουμε συνεχώς πόσο ασφαλές είναι να μείνουμε κοντά σε κάποιον. Η συναισθηματική κόπωση εντείνεται όταν φορτωνόμαστε ευθύνες και συναισθήματα που δεν μας ανήκουν, προσπαθώντας να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες των άλλων εις βάρος των δικών μας. Ακόμη και στα οικονομικά, μπορεί να μας συγκρατεί από βήματα που θα ενίσχυαν τη σταθερότητα και την ανεξαρτησία μας, επειδή ο φόβος του ρίσκου υπερισχύει της ανάγκης για εξέλιξη.

Αρχικά, η εσωτερική φωνή λειτουργεί ως μηχανισμός προστασίας. Είναι ο τρόπος με τον οποίο το άτομο προσπαθεί να αποφύγει λάθη, κριτική ή απόρριψη. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, αυτή η προστασία μπορεί να μετατραπεί σε περιορισμό. Η υπερβολική ταύτιση με εξωτερικές προσδοκίες και η έλλειψη διάκρισης μεταξύ εσωτερικών και εξωτερικών κινήτρων οδηγούν σε απώλεια της προσωπικής αυθεντικότητας.

Η ψυχοδυναμική θεώρηση επισημαίνει ότι όταν αυτή η φωνή δεν αμφισβητηθεί, εσωτερικεύεται ως «υπερεγώ» και γίνεται το κυρίαρχο φίλτρο μέσα από το οποίο αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας, περιορίζοντας τη δυνατότητα αυθόρμητης και δημιουργικής έκφρασης.

Η απελευθέρωση ξεκινά με την επίγνωση. Χρειάζεται να σταθούμε και να ακούσουμε συνειδητά τη φωνή, να αναγνωρίσουμε την ύπαρξή της και να διερευνήσουμε την προέλευσή της. Είναι σημαντικό να διακρίνουμε ποια στοιχεία της ανήκουν στις δικές μας εμπειρίες και ποια αποτελούν αντανάκλαση άλλων ανθρώπων ή ακόμη και προηγούμενων γενεών. Αυτή η διαδικασία δεν είναι μάχη. Είναι διάλογος. Όσο η δική μας φωνή δυναμώνει και καθαρίζει, τόσο η ξένη φωνή χάνει τη δύναμή της να καθορίζει την πορεία μας.

Η στιγμή που κάποιος αντιλαμβάνεται ότι η φωνή που τον καθοδηγούσε δεν ήταν ποτέ δική του, είναι κομβική. Από εκεί και πέρα, μπορεί να επιλέξει συνειδητά αν θα την ακολουθήσει ή αν θα δώσει χώρο στην αυθεντική του φωνή. Η απελευθέρωση δεν σημαίνει άρνηση του παρελθόντος, αλλά συμφιλίωση μαζί του, ώστε να μην ορίζει πλέον το παρόν και το μέλλον.

Πώς η Συστημική Αναπαράσταση Μπορεί να Βοηθήσει

Η Συστημική Αναπαράσταση βοηθάει με έναν βιωματικό τρόπο την διερεύνηση αυτών των εσωτερικών φωνών και των προτύπων που κουβαλάμε, ακόμη κι αν δεν τα αναγνωρίζουμε ως δικά μας. Μέσα από τη διαδικασία, τα άτομα έχουν την ευκαιρία να «δουν» την πηγή αυτών των φωνών,  είτε προέρχονται από οικογενειακές δυναμικές, είτε από γεγονότα που ανήκουν στο παρελθόν, ακόμη και σε προηγούμενες γενιές.

Ένα από τα ισχυρά στοιχεία της μεθόδου είναι η δυνατότητα εξωτερίκευσης του εσωτερικού βιώματος. Όταν η εσωτερική κριτική φωνή ή η ταύτιση με ένα οικογενειακό πρότυπο «παίρνει μορφή» μέσα στο πεδίο της Αναπαράστασης, γίνεται πιο εύκολο να τη διαχωρίσουμε από τον εαυτό μας και να δούμε καθαρά ποια είναι η δική μας φωνή και ποια ανήκει σε κάποιον άλλο.

Παράλληλα, η ΣΑ φωτίζει ασυνείδητες συνδέσεις που έχουν τις ρίζες τους στη διαγενεακή μετάδοση του τραύματος, δίνοντας χώρο για επίγνωση και επαναπλαισίωση. Αυτή η επίγνωση ανοίγει τον δρόμο για να απελευθερωθεί το άτομο από μοτίβα που το κρατούν εγκλωβισμένο και να κάνει επιλογές βασισμένες στις δικές του αξίες και ανάγκες.

Η δουλειά αυτή δεν αφορά μόνο την κατανόηση του παρελθόντος. Αφορά την επανατοποθέτηση του εαυτού στο παρόν, ώστε να μπορεί να πορευτεί προς το μέλλον με μεγαλύτερη ελευθερία, αυθεντικότητα και ψυχική ανθεκτικότητα.

Στον παρακάτω σύνδεσμο μπορείς να δεις το Επόμενο

Βιωματικό Εργαστήριο

Συστημικής Αναπαράστασης

https://www.kanariskaralis.com/events

Κανάρης Κάραλης, Ψυχολόγος

Αναγνωρισμένος Συστημικός Αναπαραστάτης Ε.Ι.Σ.Α.® (DGfS)

Συντονιστής Ομάδων Συστημικής Αναπαράστασης