Τι θα Χάσω; Αν Δείξω ποιος είμαι και τι χρειάζομαι πραγματικά

Υπάρχουν περίοδοι στη ζωή όπου η καθημερινότητα μοιάζει να ισορροπεί σε μια λεπτή γραμμή. Κρατάμε χαμηλούς τόνους, προσπαθούμε να μην αναστατώσουμε τις ισορροπίες, αποφεύγουμε να πούμε αυτά που πραγματικά νιώθουμε.

Εξωτερικά, όλα φαίνονται ήρεμα. Εσωτερικά, όμως, γεννιέται ένα επίμονο ερώτημα. «Αν σταθώ στην αλήθεια μου, αν δείξω ποιος/α είμαι πραγματικά, θα χάσω όσα έχω;».

Η ερώτηση αυτή δεν προκύπτει τυχαία. Είναι το αποτέλεσμα μακροχρόνιων μηχανισμών προσαρμογής, επηρεασμένων από προσωπικές εμπειρίες, οικογενειακά πρότυπα και κοινωνικές προσδοκίες. Σε πολλές περιπτώσεις, η απάντηση που δίνει το άτομο στον εαυτό του, καθορίζει όχι μόνο τις επιλογές του αλλά και την ποιότητα της ζωής του.

Από ψυχοδυναμική σκοπιά, ένας βασικός μηχανισμός που μπορεί να εξηγήσει αυτή την ανησυχία είναι η ενδοβολή, η ασυνείδητη υιοθέτηση στάσεων και αξιών σημαντικών άλλων, που γίνεται τμήμα της αυτοεικόνας. Το άτομο, μέσα από την παιδική του ανάπτυξη, μαθαίνει ότι η ασφάλεια και η αγάπη συνδέονται με την προσαρμογή στις προσδοκίες των γονέων ή άλλων σημαντικών προσώπων. Έτσι, η αυθεντική έκφραση συχνά υποχωρεί μπροστά στην ανάγκη να «διατηρηθεί» η σχέση.

Από συστημική οπτική, η οικογένεια λειτουργεί ως ένα δυναμικό σύστημα όπου η ομοιόσταση, επιδιώκει να διατηρήσει τη σταθερότητα, ακόμη και εις βάρος της ατομικής ανάπτυξης. Το άτομο μπορεί να αναλάβει ρόλους, όπως του «ειρηνοποιού» ή του «υπεύθυνου», που εξυπηρετούν τη συνοχή της οικογένειας, αλλά περιορίζουν την προσωπική του αυθεντικότητα.

Η διαγενεακή μετάδοση του τραύματος μπορεί να ενισχύσει την ανησυχία αυτή. Τραύματα από προηγούμενες γενιές που έχουν μείνει ανεπεξέργαστα μπορούν να περάσουν στις επόμενες, μέσα από οικογενειακές αφηγήσεις, σιωπές, αλλά και ασυνείδητες συναισθηματικές «κληρονομιές». Ένα παιδί μπορεί να μεγαλώσει με την αίσθηση ότι η έκφραση της αλήθειάς του είναι επικίνδυνη ή ότι η ασφάλεια έρχεται μόνο μέσα από την υπακοή και τη διατήρηση της ειρήνης.

Στην πράξη, η εσωτερική πάλη ανάμεσα στην αυθεντικότητα και την ανάγκη για ασφάλεια διαπερνά ποικίλες εκφάνσεις της καθημερινότητας. Ένα άτομο μπορεί να αποφεύγει συστηματικά να εκφράσει τη διαφωνία του σε επαγγελματικές συναντήσεις, ακόμη και όταν αντιλαμβάνεται ότι μια απόφαση είναι λανθασμένη, για να μην προκαλέσει ένταση ή να μη βρεθεί στο επίκεντρο κριτικής. Σε οικογενειακό επίπεδο, μπορεί να αναλαμβάνει δυσανάλογο όγκο ευθυνών, από τη φροντίδα μελών της οικογένειας έως την επίλυση οικονομικών θεμάτων, προκειμένου να διατηρήσει μια αίσθηση «τάξης» και ηρεμίας, συχνά εις βάρος της δικής του ψυχικής και σωματικής αντοχής.

Η τάση να ελέγχει κάθε λεπτομέρεια μπορεί να εκδηλωθεί σε μικρά αλλά εξαντλητικά μοτίβα, όπως η ανάγκη να γνωρίζει ανά πάσα στιγμή πού βρίσκονται όλα, να προβλέπει πιθανά προβλήματα πριν εμφανιστούν, ή να οργανώνει τα πάντα σε υπερβολικό βαθμό για να ελαχιστοποιήσει το απρόβλεπτο. Αυτή η συμπεριφορά, αν και προσφέρει προσωρινή αίσθηση ασφάλειας, μπορεί να καταλήξει να εντείνει το άγχος, καθώς το άτομο γίνεται υπεύθυνο για περισσότερα απ’ όσα μπορεί ρεαλιστικά να διαχειριστεί.

Οι σχέσεις συχνά δοκιμάζονται μέσα σε αυτό το πλαίσιο. Η προσπάθεια να διατηρηθούν «ειρηνικές» δυναμικές μπορεί να σημαίνει ότι δεν εκφράζονται σημαντικά συναισθήματα ή ανάγκες. Αυτό οδηγεί σε μια αθόρυβη απομάκρυνση από τον εαυτό και τους άλλους, καθώς η αλήθεια μένει ανείπωτη για να προστατευτεί η φαινομενική ισορροπία.

Ακόμη και οικονομικές αποφάσεις μπορεί να επηρεάζονται, όταν το άτομο διστάζει να επιλέξει με βάση τις πραγματικές του προτεραιότητες, φοβούμενο την κριτική ή την αποδοκιμασία. Η αναβολή προσωπικών σχεδίων ή επιθυμιών είναι συχνή, καθώς η αίσθηση ευθύνης προς τις προσδοκίες των άλλων υπερισχύει της ανάγκης για αυτοπραγμάτωση.

Σταδιακά, η καθημερινότητα μετατρέπεται σε μια αδιάκοπη προσπάθεια διατήρησης ισορροπίας, όπου ο έλεγχος, η υπευθυνότητα και η προσαρμογή γίνονται ασπίδα, αλλά και αόρατα δεσμά. Αυτή η πραγματικότητα όχι μόνο εξαντλεί το άτομο, αλλά και ενισχύει τον φόβο ότι η αυθεντική έκφραση θα θέσει σε κίνδυνο την «ασφάλεια» που έχει χτιστεί με τόσο κόπο.

Η Συστημική Αναπαράσταση ως εργαλείο διερεύνησης

Η Συστημική Αναπαράσταση παρέχει έναν βιωματικό χώρο για να διερευνηθούν οι εσωτερικές και οικογενειακές δυναμικές που διαμορφώνουν την ανησυχία αυτή. Μέσα από την εξωτερική αναπαράσταση εσωτερικών καταστάσεων, το άτομο μπορεί να δει πώς οι προσωπικές του ανάγκες συνδέονται ή συγκρούονται με τις οικογενειακές και κοινωνικές προσδοκίες. Η μεθοδολογία αυτή διευκολύνει την αναγνώριση και την απελευθέρωση από ρόλους που δεν είναι πλέον λειτουργικοί, ενώ παράλληλα ενισχύει την ικανότητα να σταθεί κανείς στην αυθεντικότητά του χωρίς να αισθάνεται ότι χάνει την ασφάλειά του.

Στον παρακάτω σύνδεσμο μπορείς να δεις το Επόμενο

Βιωματικό Εργαστήριο

Συστημικής Αναπαράστασης

https://www.kanariskaralis.com/events

Κανάρης Κάραλης, Ψυχολόγος

Αναγνωρισμένος Συστημικός Αναπαραστάτης Ε.Ι.Σ.Α.® (DGfS)

Συντονιστής Ομάδων Συστημικής Αναπαράστασης