Βασιλιά μου, Πριγκίπισσά μου…

Μια αυτοπεποίθηση που χτίζεται πάνω σε ένα Εγώ που γιγαντώνεται μέρα με τη μέρα, βλέμμα με το βλέμμα, κουβέντα με την κουβέντα…

Μια αυτοεικόνα που προσπαθεί να σταθεί σε αυτό το σαθρό, ασταθές έδαφος ενός κακομαθημένου Εγώ, που μόλις δεν ταϊστεί σε γκρεμίζει στα καταθλιπτικότερα σκοτάδια της ύπαρξης κι από βασιλιάς ή πριγκίπισσα γίνεσαι σκλάβος Του.

Η πρόθεση των φροντιστών είναι καλή, όσο η επίγνωση το επιτρέπει. Μόνο που το μεγαλύτερο κομμάτι της πραγματικότητας είναι αθέατο.

Τί στα αλήθεια θέλουμε από τα παιδιά μας όταν τα χρήζουμε με τέτοια αξιώματα; Τί τους αναθέτουμε όταν προσπαθούμε να τα πείσουμε ότι είναι Ξεχωριστά; Μοναδικά;

Πίσω από τέτοιες δηλώσεις κρύβεται η σύγκριση. Η Μοναδικότητα ορίζεται με βάση τη διαφορετικότητα από τους συνανθρώπους. Μα όλοι διαφορετικοί δεν είμαστε; Τί εξυπηρετεί η επισήμανση; Ένα Μοναδικό παιδί μήπως οφείλει να μείνει Μόνο του; Ένα Ξεχωριστό παιδί μήπως οφείλει να Ξεχωρίσει σε τέτοιο επίπεδο που να Ξεμείνει; Λίγοι γονείς θα ήθελαν κάτι τέτοιο για το παιδί τους συνειδητά.

Ένα Ξεχωριστό παιδί έχει άραγε το δικαίωμα να Είναι; Απλά να ζει και να ευχαριστιέται τη ζωή του ανήκοντας στο οικογενειακό του σύστημα και τις ομάδες που επιλέγει; Ή μήπως χρειάζεται να κάνει κάτι Μεγάλο, αφιερωμένο στο ίδιο του το αξίωμα και τη μοναχικότητα που υπονοεί; Και σε αυτή την Ηρωική προσωπικότητα επιτρέπεται να παραμείνει ένα ανήλικο που χρειάζεται φροντίδα; Απ’ την άλλη μεριά, οι γονείς που το αποκαλούν με το αξίωμά του, ποια θέση έχουν απέναντί του; Παραμένουν οι φροντιστές του ή περιμένουν να φροντίσει αυτούς και τις προσδοκίες τους; Πόσο ελεύθερο λοιπόν το αφήνουν να επιλέξει τη ζωή του τελικά; Μήπως η θυσία που επακολουθεί τον τίτλο, ενέχει την θυσία της «κανονικότητας» στη ζωή του, ίσως και της ίδιας της ζωής του, προκειμένου να φροντίσει τους γονείς; Πολλοί από εμάς ίσως έχουμε νιώσει ότι έχουμε βρεθεί σε αυτή τη θέση, ως παιδιά γονεοποιημένα.

Ένα παιδί μπορεί να παραμείνει προσκολλημένο στην παντοδυναμία του -ένα στάδιο φυσιολογικό κατά την ανάπτυξη του νηπίου- αφού φαντάζει η  μόνη λύση να διαχειριστεί τη μοναξιά του. Η εικόνα μπορεί να είναι αυτή της έπαρσης ενός μονάρχη, στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για βαθιά τραυματισμένα παιδιά, που βίωσαν εγκατάλειψη και βούλιαξαν στο φόβο της ανασφάλειας ή τον τρόμο του θανάτου. Αν και ακούγεται τραβηγμένο, δεν θα έπρεπε να ξεχνάμε ότι οποιαδήποτε ανάγκη του βρέφους μένει ακάλυπτη, βιώνεται ως τρόμος θανάτου και σταδιακά η τραυματική εμπειρία εδραιώνεται σε ματαίωση και παραίτηση προκειμένου να επιβιώσει. Σε αυτή την περίπτωση λοιπόν, ένα παντοδύναμο παιδί αισθάνεται ότι διαχειρίζεται ικανοποιητικά τις ανασφάλειές του, αψηφώντας σταδιακά τις ανάγκες του κι έχοντας εμπιστοσύνη στη δύναμή του.

Μοιάζει αναγκαίο να περάσουμε μερικές στιγμές ως γονείς, αλλά και ως παιδιά για να αναρωτηθούμε πάνω σε αυτά τα ερωτήματα, πάνω στη θέση μας. Να αρχίσουμε να ξεκαθαρίζουμε ποια από αυτά τα «δεδομένα» και τα «αυτονόητα» που έχουμε, είναι έτσι επειδή το επιλέξαμε και ποια τα κουβαλάμε σαν τη σκυτάλη μιας σκυταλοδρομίας γενεών πίσω μας. Ποιοι είμαστε τώρα και τι επιθυμούμε να κατακτήσουμε για τον εαυτό μας. Μια εσωτερική χαρτογράφηση, που θα αναδείξει το κέντρο και τα όριά μας, θα εξασφαλίσει τις σχέσεις μας με την οικογένεια, την εργασία, τη συντροφικότητα. Όταν καταφέρουμε να ψηλαφίσουμε τη θέση μας, θα αντιληφθούμε και αυτό που χρειάζεται να κάνουμε, προκειμένου να νιώσουμε ότι ζούμε τη ζωή μας ακριβώς όπως τη θέλουμε, με όλη την ευθύνη που αυτό έχει.

Μέσω της συστημικής αναπαράστασης, έχει φαινομενολογικά αποδειχτεί ότι η προγονική δύναμη μπορεί να αποδειχτεί βάρος αν απλώς παρέχουμε την πλάτη μας για να την κουβαλήσουμε. Αν ωστόσο, βάλουμε τη δική μας ενέργεια και την μετουσιώσουμε σε κάτι χρήσιμο για εμάς και τους απογόνους του συστήματος, τότε είναι ξεκάθαρα μια βοηθητική δύναμη. Η ευγνωμοσύνη σε αυτό που έρχεται από πίσω μας είναι τόσο απαραίτητη, όσο και η απόφαση να προχωρήσουμε με τον δικό μας τρόπο στη ζωή μας. Η απόφαση όμως, όπως έχει πει ο Bert Hellinger είναι μια υπαρξιακή πράξη, ιδιαίτερα επίπονη αφού συνοδεύεται απ’ την αίσθηση της μοναξιάς, καθώς αφήνουμε την προηγούμενη θέση (Βαγιακάκος, 2008) και δύσκολη αφού υπάρχει διαρκώς μια έλξη προς τα πίσω. Ωστόσο υπάρχει πάντα η επιλογή.

Γιατί άραγε έχουμε σχεδόν θεοποιήσει την αυτοπεποίθηση; Η αυτοπεποίθηση, έχει μέσα της, όπως η λέξη το λέει, μια πεποίθηση. Στηρίζεται, όπως ξεκάθαρα εξηγεί ο Δ. Φλαμούρης, σε ένα σταθερό πλαίσιο σκέψης, κατά το οποίο έχεις περισσότερο ή λιγότερο σταθερές ποιότητες. Είσαι κάπως. Ικανός ή ανίκανος. Έξυπνος ή χαζός. Ευχάριστος ή δυσάρεστος. Η λύση δεν βρίσκεται στο να αυξήσει κανείς την αυτοπεποίθησή του, αλλά να υιοθετήσει ένα αναπτυξιακό πλαίσιο σκέψης κατά το οποίο μπορεί να αποκτήσει νέες ποιότητες. Να αλλάζει διαρκώς. Να γίνεται αυτό που θέλει κρατώντας δυναμικά παρούσα τη ικανότητα να μαθαίνει (Φλαμούρης, 2021).

Θα μπορούσαμε λοιπόν πιθανά να επαναπροσδιορίσουμε τις πεποιθήσεις που μας «τάισαν» οι φροντιστές μας, τις οποίες συνεχίζουμε να αναμασάμε και με τις οποίες «ταΐζουμε» τα παιδιά μας, σε μια προσπάθεια ακύρωσης του φαύλου κύκλου που συχνά συνεπάγεται τη δυστυχία. Θα μπορούσαμε να διερευνήσουμε τρόπους μέσω των οποίων να γίνουμε αρωγοί των εμπειριών της ανήλικης ζωής τους, επιτρέποντάς τους να ζήσουν, να μάθουν κι έτσι να αγαπήσουν την ίδια τη ζωή, αντί να ψάχνουν τρόπους αυτοκαταστροφής και εγκατάλειψης του αβάσταχτου εαυτού-εργάτη του οικογενειακού και ευρύτερου συστήματος.

Παβίνα Νιτσοπούλου

Πιστοποιημένη Συντονίστρια Συστημικής Αναπαράστασης

Κατά Bert Hellinger

Βιβλιογραφία

Βαγιακάκος, Μ. Ν. (2008). Τετράδια Συστημικής Αναπαράστασης: Η φαινομενολογική Σκέψη του Bert Hellinger (2η Έκδοση). ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΖΩΗΣ

Φλαμούρης, Δ. (2021). Το Παράδοξο Μονοπάτι προς το Νόημα της Ζωής. Αθήνα: ΙΒΙΣΚΟΣ